somewhere in... blog
x
ফোনেটিক ইউনিজয় বিজয়

দমা দম মাস্ত কালান্দার

০৯ ই নভেম্বর, ২০১৫ দুপুর ১২:৩৪
এই পোস্টটি শেয়ার করতে চাইলে :



দমা দম মাস্ত কালান্দার
------------- ড. রমিত আজাদ

'দমা দম মাস্ত কালান্দার' গানটি শুনছি খুব ছোটবেলা থেকেই, সেটা সত্তরের দশক। তখনকার অনেক তরুণের মুখে মুখে ফিরতো এই ছন্দোময় গানটি। সেই এ্যানালগ যুগে অনুষ্ঠানে-উৎসবে মাইকেও বাজতো এই গীত। তারপর গানটি শুনলাম খ্যাতিমান কন্ঠশিল্পী রুণা লায়লা-র কন্ঠে। বাংলাদেশের গর্ব এই সুবিদিত গায়িকা নানা ভাষায় অদ্ভুত সুন্দর গাইতে পারেন। একবার আমাদের কলেজের এক অনুষ্ঠানে এক কিশোরী 'দমা দম মাস্ত কালান্দার' গানের সুরে ও তালে খুব সুন্দর নাচলো। কিশোরীর নৃত্য সুন্দর হয়েছিলো সত্য, তবে দর্শকরা গানটির যাদুময় সুর ও ছন্দে মোহাবিষ্ট হয়েছিলো বেশী। এরপর আমাদের বন্ধু-বান্ধবের সবার মনে একটা প্রশ্ন ভীর করেছিলো - 'গানটির অর্থ কি?' এছাড়া গানটির রচয়িতা কে? গানটির মূল গায়ক (বা গায়িকা) কে? এই প্রশ্নও মনে ছিলো। তবে এইগুলোর কোন উত্তর পাইনি। শুধু জানতাম যে গানটি ঊর্দু ভাষায়।

কয়েকদিন আগে গানটি শোনার জন্য ইউটিউব ডাউনলোড করলাম। গানটি শুনতে শুনতে নীচের একটি কমেন্টে চোখ আটকে গেলো

https://www.youtube.com/watch?v=IXw68K_kdr4
+50 years are gone, Sewhan was a village of ~5000 people, there was a shrine of Osman Marindi, nothing big deal. There are hundreds of them in the subcontinent. It was a popular place for religious ones, but it also attracted prostitutes, druggies & what not. Once a gypsy girl from the desert came & sung this song, it happened to be a recorder of the Radio Pakistan captured this. That girl disappeared as she came, but the song became a hit. As the time went by, almost every singer from Pakistan tried it. This one catapulted Sewhan & the shrine to the top. All of sudden the other saints were eclipsed. I visited this shrine many times. My attitude is rebellious, I saw nothing ordinary, perhaps my eyes are opaque. It does not matter. You can enjoy it.

আজ থেকে পঞ্চাশ বছরেরও আগে, সেহওয়ান নামক ৫০০০ অধিবাসীর একটি গ্রামে ওসমান মারিন্দি-র মাজার (আশ্রম) ছিলো। তেমন কোন উল্লেখযোগ্য ঘটনা নয়, এই উপমাহাদেশের আনাচে-কানাচে এমন কত শতই তো আছে। এটা ধর্মীয় স্থান হিসাবে জনপ্রিয় থাকলেও, কসবী নেশাখোর ও আরো অনেক জাতীয় লোকদের কাছে আকর্ষণীয় স্থান ছিলো এইটি। একদা সেই স্থানে মরুভূমীর মধ্য থেকে উঠে এসে একটি জিপসি বালিকা এই গানটি গাইলো, আর রেডিও পাকিস্তানের একটি রেকর্ডার গানটি ধারণ করে রাখলো। বালিকাটি যেভাবে সহসা এলো তেমনি সহসাই নিলীন হলো। কিন্তু গানটি হিট হয়ে গেলো। এরপর বহু বছর পার হয়ে গিয়েছে, পাকিস্তানের প্রায় সব গায়ক-গায়িকাই গানটি গেয়েছে। আর গানটি সেহওয়ান ও আশ্রমটিকে পরিচিত করে তুলেছে। .........

কমেন্ট-টির উত্তরে একজন লিখেছেন,

Gypsy? Do you mean banjaras? Wow that's amazing banjaras have also contributed much to rajasthani and Gujarati folk songs, I never knew Duma dum was originally banjara song!

"জিপসি? মানে বানজারান? এটা চমকপ্রদ যে এই বানজারান-রা রাজস্থান ও গুজরাট এর ফোক গানে অনেক অবদান রেখেছে। ......


এরপর গানটি সম্পর্কে আরো জানার ইচ্ছা জাগলো। ডিজিটাল যুগের কল্যাণে সবকিছু এখন ফিঙ্গার এন্ডে। ক্লিক করলেই অনেক তথ্য পাওয়া যায়। অতঃপর আমি ক্লিক করে যা যা পেলাম।

গানটি একটি আধ্যাত্মিক গান। এটা পাঞ্জাবী ভাষায় একটি বুনিয়াদি গান। এর রচয়িতার নাম জানা নাই। কয়েক শতাব্দি আগে রচিত হয়েছে অতীব সম্মানিত সিন্ধ-এর সূফী 'শাহবাজ কালান্দার'-এর সম্মানে। তিনি পাকিস্তানের জামশোরো জেলার সেওহান শরীফে ছিলেন। এই মহানুভব সূফী হিন্দুইজম ও ইসলাম এর ঐক্য সাধনের জন্য তিনি কাজ করেছিলেন। উপমহাদেশের অনেক খ্যাতিমান গায়ক-গায়িকাই গানটি গেয়েছেন। বলা হয়ে থাকে যে এই কাওয়ালীটি কবি আমীর খসরুর মূল প্রার্থনা থেকে নেয়া হয়েছিলো, এবং পরবর্তিতে তা অভিশ্রুত করেন বুলেহ শাহ। বুলেহ শাহ কাওয়ালীটিতে একেবারে ভিন্ন রঙ দেন ও সেখানে হযরত লাল শাহবাজ কালান্দার-এর স্তুতি যোগ করেন।

https://en.wikipedia.org/wiki/Dama_Dam_Mast_Qalandar

"Dama Dam Mast Qalandar" (Urdu and Punjabi: دَما دَم مَست قَلَندَر), Gurmukhi: Punjabi: ਦਮਾ ਦਮ ਮਸਤ ਕਲੰਦਰ is a spiritual song.[1] It is a traditional song in Punjabi, author unknown, written a few centuries ago in honour of the most revered Sufi Saint of Sindh, Shahbaz Qalandar of Sehwan Sharif, District Jamshoro , Pakistan, who worked for the unity of Hinduism and Islam in what is now Sindh Province in Pakistan. The melody was composed by Master Ashiq Hussain of Pakistan [2] and was made widely popular by many Pakistani and Indian singers like Noor Jahan, Ustad Nusrat Fateh Ali Khan, Abida Parveen, Sabri Brothers, Junoon (band), Wadali brothers, Mika Singh, Reshma and Runa Laila a singer of Bangladesh. It is said that the kalaam/qawwali was adapted from the original prayer by Amir Khusrow and was then modified completely by Bulleh Shah. Apparently, Bulleh Shah gave an entirely different colour to the qawwali and added verses in praise of Hazrat Lal Shahbaz Qalandar. Bulleh Shah's version of the qawwali gives it a large tint of Sindhi culture.

গানটির অর্থ:
আগেই বলেছি যে, গানটি সূফী 'শাহবাজ কালান্দার'-এর সম্মানে রচিত। তিনি হিন্দু-মুসলিম সহনশীলতা সৃষ্টির উদ্দেশ্যে অনেক কাজ করেছিলেন। উনার অতীন্দ্রি়বাদ সর্বধর্মের মানুষকেই আকৃষ্ট করেছে। উনাকে 'লাল' নামে ডাকা হতো, কারণ তিনি লাল রঙের পোষাক পরতেন। 'শাহবাজ' বলা হতো কারণ তিনি মহৎ ছিলেন ও 'কালান্দার' বলা হতো কারণ তিনি সূফী সাধক ছিলেন। এছাড়া চিরকুমার সাধু যারা উচ্চ আধ্যাত্মিক স্তরে পৌঁছেছেন তাঁদেরও কালান্দার বলা হয়। 'শাহবাজ কালান্দার'-কে তার ভক্তরা ঝুলেলাল-ও বলতো। সেহওয়ান শরীফে উনার মাজার আছে। এছাড়া এই গানে হযরত হযরত আলী (রাঃ)-এর নামও আছে।

Ho… Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
ও লাল পোষাকী! আমাকে চিরকাল রক্ষা কর, ও ঝুলেলাল
Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
ও লাল পোষাকী! আমাকে চিরকাল ভালো রেখো, ও ঝুলেলাল
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
সিন্ধ ও সেহওয়ানের হযরত, শাহবাজ কালান্দার
Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
ও লাল পোষাকী! বুক ফাটা কালান্দার, আলীই চিরকাল ছিলেন পহেলা নাম্বার
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
ও লাল পোষাকী! বুক ফাটা কালান্দার, ও মহৎ শাহবাজ কালান্দার
Ho… Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
ও লাল পোষাকী! আমাকে চিরকাল রক্ষা কর, ও ঝুলেলাল

Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
ও লাল পোষাকী! আমাকে চিরকাল ভালো রেখো, ও ঝুলেলাল
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
সিন্ধ ও সেহওয়ানের হযরত, শাহবাজ কালান্দার
Ho Laal Meri, Haaye Laal Meri…
ও লাল পোষাকী! হায় লাল পোষাকী!

Ho… Chaar Chiraag Tere Baran Hamesha (x2)
তোমার মাজার চিরকাল চার চেরাগ দ্বারা আলোকিত ছিলো
Char Chiraag Tere Baran Hamesha
তোমার মাজার চিরকাল চার চেরাগ দ্বারা আলোকিত ছিলো
Paanjwaan Ve Palan Aaiyaan Bala Jhoole Laalan
I’ve come here to light the fifth lamp in Your honour, O Jhoolelaal
আমি এসেছি তোমার সম্মানে পঞ্চম চেরাগটি জ্বালাতে, ও ঝুলেলাল
Ho… Paanjwaan Ve Palan
পঞ্চম চেরাগটি জ্বালাতে
Ho… Paanjwaan Ve Palan Aaiyaan Bala Jhoole Laalan
আমি এসেছি তোমার সম্মানে পঞ্চম চেরাগটি জ্বালাতে, ও ঝুলেলাল
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
সিন্ধ ও সেহওয়ানের হযরত, শাহবাজ কালান্দার

Ho… Jhanan Jhanan Teri Naubat Baaje (x2)
তোমার ঢোল বাজে (তোমার বীরোচিত নামে)
Jhanan Jhanan Teri Naubat Baaje
ঝানান ঝানান তোমার নহবৎ বাজে
Laal Baje Ghadiyal Bala Jhoole Lalan
Let the gong ring loudly for your glory, day and night, O Jhoolelaal
ঢোল জোরে জোরে বাজতে থাকুক তোমার গৌরবে, দিন রাত বাজুক, ও ঝুলেলাল
Ho... Laal Baje
ঢোল বাজতে থাকুক
Laal Baje Ghadiyal Bala Jhoole Lalan
ঢোল জোরে জোরে বাজতে থাকুক তোমার গৌরবে, দিন রাত বাজুক, ও ঝুলেলাল
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
সিন্ধ ও সেহওয়ানের হযরত, শাহবাজ কালান্দার

Arre Dum Dum Dum Dum Dum Dum Ali Ali (x3)
আমার প্রতিটি নিশ্বাসে আছে আলী

Meaning of the song:
http://www.bollynook.com/en/lyrics/11702/duma-dum-mast-dama-dam-mast/
Note: This song is sung in the praise of a one of the most famous and renowned Sufi Saint of the
Chisti Order, 'Hazrat Lal Shahbaz Qalandar'. He preached religious tolerance among Muslims and
Hindus. His mysticism attracted people from all religions. He was called Laal (red) after his usual red
attire, Shahbaz due to his noble and divine spirit, and Qalandar for his Sufi affiliation.
Qalandars/Kalandar are wandering ascetic Sufi saints. Qalandar is also a title given to a unmarried
saint who is at a very high level of spirituality. Qalandars are considered chosen saints of God Almighty.
They are different from other saints and they have very strong feelings of love in them. Qalandars,
amongst the saints, are those persons who enjoy freedom from the ties and bounds of time and space.
Hazrat Lal Shahbaz Qalandar is sometimes fondly referred to by his lovers as Jhoolelaal. His shrine
(resting place) known as Sehwan Sharif is in Sehwan, a city located in Jamshoro District in the Sindh
province of Pakistan. There is also mention of Ali in this song. Ali was the cousin and son-in-law of
Prophet Mohammed. He is believed to be the first male to convert to Islam and is the first Imaam or the
spiritual leader of Islam.




Ho… Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
O red robed one! May I always be protected by You, O Jhoolelaal
Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
O red robed one! May I always be protected by You, O Jhoolelaal
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
O Lord of Sindh and Sehwan, O noble Kalandar

Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar

Ho… Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
O red robed one! May I always be protected by You, O Jhoolelaal
Laal Meri Pat Rakhiyo Bhala Jhoole Laalan
O red robed one! May I always be protected by You, O Jhoolelaal
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
O Lord of Sindh and Sehwan, O noble Kalandar
Ho Laal Meri, Haaye Laal Meri…
O red robed one!

Ho… Chaar Chiraag Tere Baran Hamesha (x2)
Your shrine is always lighted with four lamps
Char Chiraag Tere Baran Hamesha
Your shrine is always lighted with four lamps
Paanjwaan Ve Palan Aaiyaan Bala Jhoole Laalan
I’ve come here to light the fifth lamp in Your honour, O Jhoolelaal
Ho… Paanjwaan Ve Palan
To light the fifth lamp
Ho… Paanjwaan Ve Palan Aaiyaan Bala Jhoole Laalan
I’ve come here to light the fifth lamp in Your honour, O Jhoolelaal
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
O Lord of Sindh and Sehwan, O noble Kalandar

Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar
Ho Laal Meri, Haaye Laal Meri…
O red robed one!

Ho… Jhanan Jhanan Teri Naubat Baaje (x2)
Your drums are ringing (beating with Your heroic name)
Jhanan Jhanan Teri Naubat Baaje
Your drums are ringing
Laal Baje Ghadiyal Bala Jhoole Lalan
Let the gong ring loudly for your glory, day and night, O Jhoolelaal
Ho... Laal Baje
Let the gong ring
Laal Baje Ghadiyal Bala Jhoole Lalan
Let the gong ring loudly for your glory, day and night, O Jhoolelaal
Sindhri Da Sehwan Da Sakhi Shahbaz Kalandar
O Lord of Sindh and Sehwan, O noble Kalandar

Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar
Ho Laal Meri, Haaye Laal Meri…
O red robed one!

Arre Dum Dum Dum Dum Dum Dum Ali Ali (x3)
There’s Ali in every breath I take

Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar
Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar
Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar
Duma Dum Mast Kalandar, Ali Da Pehla Number
O red-robed euphoric Kalandar, Ali is always the first
Duma Dum Mast Kalandar, Sakhi Shahbaz Kalandar
O red-robed euphoric Kalandar, O noble Kalandar

http://www.techofheart.co/2008/08/dama-dam-mast-qalandar-translation-of.html

O laal meri pat rakhio bala jhoole laalan, Sindri da Sehvan da, sakhi Shabaaz kalandar, Dama dam mast Qalandar, Ali dam dam de andar.

O the red robed, may I always have your benign protection, Jhulelal (as he was affectionately called). O master, friend and Sire of Sindh and Sehwan (or Serwan), The red robed God-intoxicated Qalandar, The Lord in every breath of mine, glory be to you.

Chaar charaag tere baran hamesha, Panjwa mein baaran aayi bala jhoole laalan O panjwa mein baaran, O panjwa mein baaran aayi bala jhoole laalan, Sindri da Sehvan da, sakhi Shabaaz Qalandar, Dama dam mast Qalandar, Ali dam dam de andar.

Your shrine is always lighted with four lamps, And here I come to light a fifth lamp in your honor. Here I come with fifth O master, friend and Sire of Sindh and Sehwan (or Serwan), The red robed God-intoxicated Qalandar, The Lord in every breath of mine, glory be to you.

Hind Sind (some also sing Ghanan ghanan) peera teri naubat vaaje, Naal vaje ghadiyaal bala jhoole laalan, O naal vaje, O naal vaje ghadiyaal bala jhoole laalan.

Let your heroic name ring out in Hind & Sindh (or lets the gongs bell loud), Let the gong ring loud for your glory day and night by the people (ghadiyaal - watchman, symbolism of night).

Har dam peera teri khair hove, Naam-e-ali beda paar laga jhoole laalan, O naam-e-ali, O naam-e-ali beda paar laga jhoole laalan, Sindri da sehvan da sakhi Shabaaz Qalandar, Dama dam mast Qalandar, Ali dam dam de andar.

O Lord, may you prevail everytime, everywhere, I pray of your well being, In the name of Ali, I pray to you to help my boat cross in safety (in the river of life).

his song, one of the most famous qawwali, is written and sung in the honor of Sufi mystic saint 'Hazrat Lal Shahbaz Qalandar' (Usman Marvandhi) - may God sanctify his station. Every word of his name used in the qawwali has a meaning - he was known as Hazrat (holiness), Lal (he wore red robes, also mothers fondly call their kids as Lal in Punjab and nearby region), Shahbaz (Shah - King and Baz - Falcon, king of falcons and in Iranian mythology represent godly figure who led them to victory, divine spirit), and finally Qalandar (a qalandari - a sufi saint, poet, mystic, noble man). He settled in Serwan (Sindh, now in Pakistan) and tried bringing peace between Hindus and Muslims. Hindus regard him as divine reincarnate, avatar as well. Still today many Punjabi singers, singing in his praise. He is also fondly called as Jhulelal.

"Dama Dam Mast Qalandar"

তথ্যসূত্র:
1. https://www.youtube.com/watch?v=IXw68K_kdr4
2. Click This Link
3. Click This Link
4. Click This Link



সর্বশেষ এডিট : ০৯ ই নভেম্বর, ২০১৫ দুপুর ১২:৩৪
৩২টি মন্তব্য ৩১টি উত্তর

আপনার মন্তব্য লিখুন

ছবি সংযুক্ত করতে এখানে ড্রাগ করে আনুন অথবা কম্পিউটারের নির্ধারিত স্থান থেকে সংযুক্ত করুন (সর্বোচ্চ ইমেজ সাইজঃ ১০ মেগাবাইট)
Shore O Shore A Hrosho I Dirgho I Hrosho U Dirgho U Ri E OI O OU Ka Kha Ga Gha Uma Cha Chha Ja Jha Yon To TTho Do Dho MurdhonNo TTo Tho DDo DDho No Po Fo Bo Vo Mo Ontoshto Zo Ro Lo Talobyo Sho Murdhonyo So Dontyo So Ho Zukto Kho Doye Bindu Ro Dhoye Bindu Ro Ontosthyo Yo Khondo Tto Uniswor Bisworgo Chondro Bindu A Kar E Kar O Kar Hrosho I Kar Dirgho I Kar Hrosho U Kar Dirgho U Kar Ou Kar Oi Kar Joiner Ro Fola Zo Fola Ref Ri Kar Hoshonto Doi Bo Dari SpaceBar
এই পোস্টটি শেয়ার করতে চাইলে :
আলোচিত ব্লগ

৫০১–এর মুক্তিতে অনেকেই আলহামদুলিল্লাহ বলছে…

লিখেছেন বিচার মানি তালগাছ আমার, ০৩ রা মে, ২০২৪ বিকাল ৩:০০



১. মামুনুল হক কোন সময় ৫০১-এ ধরা পড়েছিলেন? যে সময় অনেক মাদ্রাসা ছাত্র রাজনৈতিক হত্যাকান্ডের শিকার হয়েছিল। দেশ তখন উত্তাল। ঐ সময় তার মত পরিচিত একজন লোকের কীভাবে মাথায় আসলো... ...বাকিটুকু পড়ুন

ঝিনুক ফোটা সাগর বেলায় কারো হাত না ধরে (ছবি ব্লগ)

লিখেছেন জুন, ০৩ রা মে, ২০২৪ রাত ৮:০৯

ঐ নীল নীলান্তে দূর দুরান্তে কিছু জানতে না জানতে শান্ত শান্ত মন অশান্ত হয়ে যায়। ১৯২৯ সালে রবার্ট মোস নামে এক ব্যাক্তি লং আইল্যান্ড এর বিস্তীর্ণ সমুদ্র... ...বাকিটুকু পড়ুন

মেহেদীর পরিবার সংক্রান্ত আপডেট

লিখেছেন ইফতেখার ভূইয়া, ০৩ রা মে, ২০২৪ রাত ৮:৪৯


মার্চ মাস থেকেই বিষয়টি নিয়ে ভাবছিলাম। ক'দিন আগেও খুলনায় যাওয়ার ইচ্ছের কথা জানিয়েও আমার বিগত লিখায় কিছু তথ্য চেয়েছিলাম। অনেক ইচ্ছে থাকা সত্ত্বেও মেহেদীর পরিবারকে দেখতে আমার খুলনা যাওয়া হয়ে... ...বাকিটুকু পড়ুন

'চুরি তো চুরি, আবার সিনাজুরি'

লিখেছেন এমজেডএফ, ০৩ রা মে, ২০২৪ রাত ১০:৪৮


নীলসাধুকে চকলেট বিতরণের দায়িত্ব দিয়ে প্রবাসী ব্লগার সোহানীর যে তিক্ত অভিজ্ঞতা হয়েছিল তা বিলম্বে হলেও আমরা জেনেছি। যাদেরকে চকলেট দেওয়ার কথা ছিল তাদের একজনকেও তিনি চকলেট দেননি। এমতাবস্থায় প্রায়... ...বাকিটুকু পড়ুন

বরাবর ব্লগ কর্তৃপক্ষ

লিখেছেন নীলসাধু, ০৩ রা মে, ২০২৪ রাত ১১:২২

আমি ব্লগে নিয়মিত নই।
মাঝে মাঝে আসি। নিজের লেখা পোষ্ট করি আবার চলে যাই।
মাঝেমাঝে সহ ব্লগারদের পোষ্টে মন্তব্য করি
তাদের লেখা পড়ি।
এই ব্লগের কয়েকজন ব্লগার নিজ নিক ও ফেইক... ...বাকিটুকু পড়ুন

×